In de huidige welvaartsstaat die België is, is de sociale zekerheid de grootste uitgavenpost. Meer bepaald de inkomensvervangende uitkeringen. Die zijn er onder allerlei vormen. Om er een paar te noemen: de pensioenen, de uitkeringen voor zieken en invaliden, de werkloosheidsvergoedingen, de vergoedingen voor failliete ondernemers, het leefloon, de moederschapsuitkering en de sluitingsvergoeding. Al deze stelsels hebben tal van regels, uitzonderingen, administraties om alles geregeld te krijgen, overlegstructuren, inmenging van vakbonden en ziekenfondsen. De aan de inkomstenzijde zijn er de bijdragen in de sociale zekerheid die onderscheiden zijn van de belastingen. Zij vormen een feitelijke belasting die alleen op arbeid wordt gevestigd. Een hoop rompslomp dus. Geen wonder dat er mensen zijn die in deze doolhof de weg kwijtraken.
Het stelsel creëert veel ontevredenen. Dat komt voornamelijk omwille van de onevenwichten. Het gevolg van allerlei compromissen, wafelijzerpolitiek en een hoop gesleutel door “overleg” in het “middenveld”. Wie aan de onderste trede van de ladder hangt krijgt geld maar kan daar geregeld nauwelijks mee rondkomen. Ouderen die te weinig ruimte hebben omwille van een te klein pensioen om behoorlijk te leven. Behoeftige ouderen die angst hebben voor de kostprijs van een behoorlijke ouderenzorg als ze die nodig hebben. Alleenstaande ouders met kinderen die terugvallen op een uitkering. Het zijn allemaal categorieën mensen die het ondanks deze uitkeringen moeilijk hebben. Omgekeerd zijn de laagste lonen zo laag, dat ze nauwelijks verschillen van de uitkeringen. Daarom gaan er stemmen op om de uitkeringen te beperken. Waardoor een aantal mensen het nog moeilijker gaat krijgen. De vergrijzing dreigt het stelsel van de sociale zekerheid onbetaalbaar te maken. Iedereen weet dat er iets moet gebeuren. De jaarlijkse toename van de kosten bedraagt meer dan het dubbele van wat we eigenlijk min of meer aankunnen. Toch gebeurt er niets. De politiek is stilgevallen. De regering kondigde hervormingen in het pensioenstelsel aan, maar die komen er gewoon niet.
Vrijheid wil een grondige vernieuwing van het hopeloos verouderde stelsel van sociale zekerheid in ons land. Die vernieuwing steunen we op 4 principes.
Vereenvoudiging: Het nieuwe stelsel moet eenvoudig zijn, goedkoper om te beheren, transparant en voor iedereen gemakkelijk te begrijpen.
Vrijheid en verantwoordelijkheid: Bijdragen aan de samenleving doe je door te werken. Kan je niet werken, dan proberen we daaraan te samen verhelpen. Wie echt helemaal niet kan werken krijgt een vervangend inkomen. Maar de mensen zijn ook vrij om niet te willen werken. In dat geval is het normaal dat ze ook niets terugkrijgen.
Duidelijke afspraken: De sociale zekerheid is er niet om misbruikt te worden. Het is toegelaten om niet te willen werken. Kunnen werken, maar niet willen en toch een uitkering proberen bemachtigen, dat zal niet lukken. Van de andere kant is het niet gepast dat de overheid spelletjes speelt met de mensen. In het nieuw stelsel hoeft de werkloosheidsvergoeding niet in de tijd te zijn beperkt om mensen aan te zetten om te werken.
Dit korte essay heeft niet de ambitie alle details of de omvang van de vergoedingen te bepalen. Het is de bedoeling een totaal nieuwe en werkbare structuur aan te reiken. De details en de omvang van de vergoedingen bijvoorbeeld zal later wel bepaald worden, afhankelijk van de economische en sociale toestand op dat moment.
